W tekstach prawnych nie brakuje specjalistycznej terminologii: wielu wyrazom nadaje się znaczenia, które odbiegają od tego, co znajdziemy w słownikach języka polskiego. Z tego względu nietrudno o nieporozumienia i wątpliwości, zwłaszcza jeśli nie jesteśmy prawnikami i na co dzień nie korzystamy z tekstów prawnych. Dzisiejszy wpis służy rozstrzygnięciu wątpliwości związanych z dwoma takimi terminami, niezwykle ważnymi z perspektywy każdego użytkownika drona. Chodzi oczywiście o terminy „pilot” i „operator” występujące zarówno w regulacjach krajowych, jak i unijnych.
Co mówią nam definicje?
Zacznijmy od tego, że obydwa terminy zostały zdefiniowane w rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) 2019/945. W słowniczku aktu (artykuł 3.) może przeczytać, że:
- „pilot bezzałogowego statku powietrznego” oznacza osobę fizyczną odpowiedzialną za bezpieczne wykonanie lotu przez bezzałogowy statek powietrzny poprzez ręczne sterowanie lotem albo – w przypadku gdy bezzałogowy statek powietrzny wykonuje lot automatycznie – poprzez monitorowanie jego kursu i utrzymywanie przez cały czas możliwości interwencji i zmiany kursu,
- „operator systemu bezzałogowego statku powietrznego” oznacza dowolną osobę prawną lub fizyczną eksploatującą lub zamierzającą eksploatować co najmniej jeden system bezzałogowego statku powietrznego.
Różnice między definicjami „Pilot Drona” i „Operator Drona”
Od razu należy odnotować, że w rozporządzeniu mowa jest nie tyle o pilocie i operatorze, ile raczej o pilocie bezzałogowego statku powietrznego oraz operatorze systemu bezzałogowego statku powietrznego. System BSP różni się tym od samego BSP, że obejmuje również wyposażenie potrzebne do zdalnego sterowania urządzeniem – to jednak kwestia poboczna. Ważniejsze okazują się inne różnice, dające się wyczytać z definicji. Przyjrzyjmy się im:
- „pilot” odnosi się wyłącznie do osób fizycznych, podczas gdy „operator” – zarówno do osób fizycznych, jak i osób prawnych (na gruncie polskiego prawna osobami prawnymi są np. spółki kapitałowe czy spółki z o. o.);
- w pierwszej definicji do opisu czynności pilota wykorzystuje się kilka rożnych zwrotów, takich jak wykonywanie lotu czy ręczne sterowanie, zaś w drugiej mowa jest wyłączne o jednej, ogólnie określonej czynności: eksploatacji systemu BSP;
- czynności wskazane w pierwszej definicji odnoszą się do pojedynczego urządzenia, natomiast druga definicja zakłada ich wielość („co najmniej jeden system bezzałogowego statku powietrznego”);
- „pilot” oznacza osobę, która działa tu i teraz – wykonuje lot urządzeniem w danym miejscu i czasie – z kolei definicja „operatora” przewiduje swoistą potencjalność: operatorem jest również ten podmiot, który choć obecnie nie eksploatuje systemu BSP, zamierza to robić.
Głos autorytetu
Dodajmy, że zgodnie z interpretacją EASA pilotem jest osoba, która faktycznie używa drona, nawet jeśli nie jest jego właścicielem. Natomiast za operatora uznaje się każdą osobę lub organizację, która jest właścicielem jednego lub więcej dronów, w szczególności zaś podmiot, wypożyczający innym swoje urządzenia. Taka interpretacja, choć wprost nie wynika z treści przytoczonych definicji, jest z nią jak najbardziej zgodna: z jednej strony mamy pilota, czyli faktycznego użytkownika pojedynczego drona, który działa tu i teraz, z drugiej podmiot (niekoniecznie osobę fizyczną), który w jakiś sposób eksploatuje urządzenia (może ich być wiele), mimo że nie musi odbywać lotów w danym miejscu i czasie.
W teorii: pilot vs operator
Dlaczego wskazane rozróżnienie terminologiczne jest ważne? Dlatego, że przepisy ustanawiają w stosunku do pilotów i operatorów różne obowiązki prawne. W przypadku pilotów ich zakres jest stosunkowo wąski i dotyczy głównie bezpieczeństwa w trakcie lotów oraz uprawnień. Operator, który, przynajmniej w zamierzeniu prawodawcy unijnego, jest podmiotem profesjonalnym, ma dużo więcej zadań – zwłaszcza w przypadku kategorii innych niż otwarta. Przykładowo, zgodnie z Krajowym Scenariuszem Standardowym NSTS-01 to właśnie operator „opracowuje plan działania w sytuacjach awaryjnych odpowiedni dla operacji”. Jeśli zatem staramy się zidentyfikować obowiązki prawne, które na nas spoczywają, musimy najpierw ustalić, czy jesteśmy pilotem, operatorem czy też zarówno pilotem, jak i operatorem.
W praktyce: pilot, czyli operator?
I tutaj przechodzimy do najważniejszej kwestii: w Polsce występuje w zasadzie powszechny obowiązek rejestracji użytkowników dronów jako operatorów (wystarczy, że nasze urządzenie ma co najmniej 250 g – o tym jak latać DJI Mini pisaliśmy tutaj), stąd na ogół pilot będzie również operatorem. Innymi słowy, sytuację przeciętnego, latającego hobbystycznie, użytkownika drona regulują nie tylko przepisy dotyczące pilotów, ale również te, w których mowa o operatorach. Warto o tym pamiętać zwłaszcza wówczas, gdy próbujemy ustalić, które nakazy i zakazy odnajdywane w przepisach odnoszą się właśnie do nas.